Η Συμπεριφορά στο Αυτοκίνητο Μαθαίνεται
Περιοδικό Psychologies, No 11, σελ.86-89, Μάιος 2011
30.04.2011
Περιοδικό Psychologies
No 11, σελ.86-89, Μάιος 2011
Συνέντευξη για τη διαπαιδαγώγηση των παιδιών σε σχέση με την οδική συμπεριφορά.
Πού πιστεύετε ότι οφείλεται αυτή η τόσο στενή σχέση του Έλληνα με το αυτοκίνητό του, πιο στενή από πολλές άλλες χώρες;
Πράγματι, θεωρείται ότι οι Έλληνες έχουν πολύ στενή σχέση με το αυτοκίνητό τους. Παρ’ όλ’ αυτά δεν είναι μόνο οι Έλληνες. Σε όλες τις κοινωνίες η απόκτηση του αυτοκινήτου ανέκαθεν θεωρούνταν σύμβολο οικονομικής ευμάρειας, ανώτερης κοινωνικής τάξη. Ακόμα και η επιλογή της μάρκας και του μοντέλου (ταχύτητας, διθέσιο, οικογενειακό κ.τ.λ.) ήταν δηλωτικό της κοινωνικής και οικογενειακής ταυτότητάς του κατόχου, των προτιμήσεων και των επιθυμιών του. Γι’ αυτό το λόγο όλοι οι άνθρωποι αναπτύσσουμε μία ιδιαίτερα σχέση με τα οχήματα που αγοράζουμε. Αυτό στην Ελλάδα ενδεχομένως να είναι πιο έντονο καθώς αυτές οι κοινωνικές αλλαγές που έδωσαν τη δυνατότητα στους Έλληνες να αποκτήσουν το όχημα της αρεσκείας τους έγιναν πολύ γρήγορα. Μέσα λοιπόν, σε λίγες δεκαετίες, το αυτοκίνητο έγινε ένα προσιτό οικονομικά αντικείμενο για τους περισσότερους έλληνες και συνεπώς ένα μέσο ικανοποίησης ιδιαίτερων επιθυμιών όπως ανάγκη για πολυτέλεια, ανάγκη για ταχύτητα και διασκέδαση, ανάγκη για λειτουργικότητα κ.τ.λ.
Πόσο πιστεύετε ότι βοηθάει έναν άνθρωπο το να διαπαιδαγωγηθεί σε σχέση με την οδηγική συμπεριφορά από νεαρή ηλικία; Γιατί;
Το παιδί μπορεί να αφομοιώσει πληροφορίες γύρω από την σωστή οδική συμπεριφορά ακόμα και από την πρώτη βρεφική ηλικία. Φανταστείτε ένα μωρό που τις πιο πολλές φορές όταν μπαίνουν όλοι στο αυτοκίνητο κάθεται στην αγκαλιά κάποιου, στο μπροστινό κάθισμα. Αν λοιπόν, για κάποιο λόγο αποφασίσουμε να το βάζουμε στο ειδικό βρεφικό κάθισμα είναι πολύ πιθανό το μωρό να αντιδράσει και να κλαίει και αυτό γιατί έχει συνηθίσει ότι η θέση του στην αγκαλιά κάποιου. Αυτό βέβαια είναι κάτι που μπορεί να το αλλάξουμε αν μείνουμε σταθεροί στην απόφασή μας ότι από εδώ και στο εξής εκείνη θα είναι η θέση του αλλά θα χρειαστεί και κόπο και χρόνο. Ανάλογα παραδείγματα μπορούμε να σκεφτούμε για οποιαδήποτε ηλικία όπως για παράδειγμα τη μη συστηματική χρήση της ζώνης ασφαλείας. Η σταθερή διαπαιδαγώγηση λοιπόν, του παιδιού γύρω από θέματα συμπεριφοράς στο αυτοκίνητο και στο δρόμο είναι πολύ βοηθητική ώστε σταδιακά και καθώς αυτονομείται το παιδί να μπορεί να συμπεριφέρεται υπεύθυνα και με σεβασμό προς τον εαυτό του και τους άλλους. Έτσι και οι γονείς θα είμαστε πιο ήρεμοι όταν αυτό κυκλοφορεί στο δρόμο μόνο του και με την παρέα του ή παίζει σε κάποιο πάρκο ή ακόμα όταν κάνει βόλτες με το ποδήλατό του αλλά ακόμα και όταν έρθει η στιγμή να γίνει και το ίδιο οδηγός.
Σε ποια ηλικία θεωρείτε ότι είναι έτοιμο ένα παιδί να αφομοιώσει πληροφορίες γύρω από την οδηγική ασφάλεια και γενικά να διαπαιδαγωγηθεί γύρω από το θέμα του αυτοκινήτου;
Όπως προανέφερα η οδική ασφάλεια αρχίζει από την πρώτη βρεφική ηλικία. Βέβαια, η διαπαιδαγώγηση σε αυτή την ηλικία περιορίζεται κυρίως γύρω από το θέμα του ασφαλούς καθίσματος στο αυτοκίνητο, στο ειδικό κάθισμα και με τη ζώνη ασφαλείας. Καθώς το παιδί μεγαλώνει και κατακτά τη χρήση της γλώσσας (περίπου ενός με δύο ετών) μπορούμε σταδιακά να του μαθαίνουμε βασικούς κανόνες συμπεριφοράς στο αυτοκίνητο π.χ. ότι δεν σηκωνόμαστε ή δεν βγάζουμε έξω από το παράθυρο τα χεράκια ή το κεφάλι μας ή ότι δεν πρέπει να ενοχλούμε τον οδηγό. Από τη νηπιακή ηλικία και έπειτα το παιδί είναι σε θέση να κατανοήσει ακόμα και τη χρήση των φαναριών. Δεν θα πρέπει να παραλείψουμε ότι η οδική συμπεριφορά δεν περιορίζεται στην διαπαιδαγώγηση του παιδιού μέσα στο αυτοκίνητο χρειάζεται να ασχοληθούμε και με τη συμπεριφορά του παιδιού ως πεζός ( π.χ. δεν απομακρυνόμαστε από το γονιό, περπατάμε από την εσωτερική πλευρά του πεζοδρομίου, χρησιμοποιούμε τις διαβάσεις, τα φανάρια για τους πεζούς κ.τ.λ.).
Πόσο σημαντικό είναι το ' καλό παράδειγμα' των γονιών σε σχέση με τη μετέπειτα οδηγική συμπεριφορά του;
Είναι γνωστό ότι η μάθηση των παιδιών πραγματοποιείται με ποικίλους τρόπους. Ένας σημαντικός τρόπος μάθησης είναι η κοινωνική μάθηση, δηλαδή η μάθηση μέσα από την εμπειρία που έχουν τα πρότυπά μας. Τα πρότυπα είναι πολλά αλλά τα πρώτα και σημαντικότερα πρότυπα για ένα παιδί είναι οι γονείς του. Αργότερα το παιδί αποκτά και άλλα πρότυπα στη ζωή του όπως ήρωες τηλεοπτικών εκπομπών, ταινιών, βιβλίων αλλά και πρόσωπα που βρίσκονται στη δημοσιότητα (π.χ. ηθοποιούς, αθλητές κ.α.) και φυσικά άλλους ενήλικους και συνομήλικους στο περιβάλλον (στην ευρύτερη οικογένεια και φιλικό περιβάλλον). Έτσι αν δεχθούμε το σημαντικό ρόλο που παίζει στη διαμόρφωση της συμπεριφοράς, ακόμα και της οδικής συμπεριφοράς, η μίμηση προτύπων, σίγουρα θα καταλήξουμε στην παραδοχή ότι η δική μας σωστή οδική συμπεριφορά αποτελεί και ένα υγιές πρότυπο για τα παιδιά μας. Είναι λοιπόν, σημαντικό να αναρωτηθούμε αν εμείς τηρούμε σταθερά μία υγιή οδική συμπεριφορά είτε ως οδηγοί είτε ως συνοδηγοί είτε ως πεζοί. Οδηγούμε προσεκτικά, τηρούμε τον κώδικα οδικής ασφάλειας, σεβόμαστε τους άλλους οδηγούς; Αν το κάνουμε συμβάλλουμε σημαντικά στην ανάπτυξη ευσυνείδητης οδικής συμπεριφοράς και στα παιδιά μας.
Πώς θα πείσουμε ένα παιδί που επιμένει να μη φορά τη ζώνη του ή να βγάζει το κεφάλι του από το παράθυρο ότι αυτό είναι επικίνδυνο για τη ζωή του; Τι λόγια πρέπει να χρησιμοποιήσουμε και τι πρέπει να του πούμε;
Η διαπαιδαγώγηση του παιδιού πρέπει να αρχίζει πολύ νωρίτερα από την ηλικία που ένα παιδί είναι σε θέση να εναντιωθεί στο γονιό και να επιμείνει να βγάζει το κεφάλι του από το παράθυρο. Γι’ αυτό το λόγο είναι σημαντικό να ασχοληθούμε σε επίπεδο πρόληψης τέτοιων προβλημάτων, ώστε να εξαλείψουμε την πιθανότητα εκδήλωσής τους. Όπως ήδη αναφέρθηκε είναι σημαντικό να είμαστε εμείς συνεπείς με τη δική μας οδική συμπεριφορά και να έχουμε θέσει εξ’ αρχής τους κανόνες συμπεριφοράς οι οποίοι θα τηρούνται πάντα ακόμα και για τις πιο σύντομες διαδρομές. Με αυτόν τον τρόπο η ορθή συμπεριφορά γίνεται συνήθεια και μειώνονται οι πιθανότητες το παιδί να επιμένει και να αντιδράει. Αν δεν είμαστε συνεπείς εμείς είναι πολύ πιθανό το παιδί να νιώθει ότι έχει τη δυνατότητα για μία φορά να βγάλει τη ζώνη ή να σηκωθεί από το κάθισμα. Ταυτόχρονα μπορούμε να έχουμε εκπαιδευτικά βιβλία ώστε να τα διαβάζουμε στο παιδί και να του εξηγούμε. Άλλος ένας καλός τρόπος είναι οι επισκέψεις σε Κέντρα Κυκλοφοριακής Αγωγής όπου το παιδί βιωματικά πλέον μαθαίνει για την ασφαλή οδική συμπεριφορά.
Όμως πράγματι μπορεί να υπάρξουν και οι στιγμές που το παιδί στο αυτοκίνητο μπορεί να συμπεριφερθεί ακατάλληλα. Τότε, είναι σημαντικό να έχει ο γονιός στο νου του ότι το να προσπαθήσει εν κινήσει να διαπαιδαγωγήσει το παιδί το οποίο επιμένει να βγάζει το κεφάλι του έξω εγκυμονεί πολλούς κινδύνους. Θα πρέπει να ακινητοποιήσει το όχημα, να του εξηγήσει με λόγια απλά και κατανοητά ότι είναι επικίνδυνο (χωρίς δραματικές απειλές για να το εκφοβίσει) και να του ξεκαθαρίσει ότι δεν θα ξεκινήσουν αν δεν τηρήσει του κανόνες.
Γνωρίζουμε ότι η εφηβεία είναι μια ιδιαίτερη περίοδος όπου τα παιδιά επηρεάζονται ιδιαίτερα από τους συνομηλίκους τους. Σε αυτό το πλαίσιο, πώς μπορεί να διαχειριστεί μια μητέρα το γεγονός ότι ο 15χρονος γιος της της ζητάει να οδηγήσει μηχανή ή και αυτοκίνητο;
Όντως οι συνομήλικοι είναι άλλη μία ομάδα που ασκεί έντονα την επιρροή της στα παιδιά ιδιαίτερα την περίοδο της εφηβείας. Δεν είναι σπάνιο τα παιδιά να ζητάνε να οδηγήσουν μηχανή ή αυτοκίνητο σε αυτές τις ηλικίες. Είναι σημαντικό, για να το διαχειριστεί ένας γονιός αυτό το αίτημα του παιδιού να του είναι ξεκάθαρο ότι πριν το 18ο έτος της ηλικίας του παιδιού είναι παράνομο για το παιδί να οδηγεί κάποιο όχημα. Εξαίρεση αποτελεί η απόκτηση διπλώματος οδήγησης για μηχανές μικρού κυβισμού (50cc), όπου μπορεί κάποιος να το αποκτήσει από το 16ο έτος της ηλικίας του. Σε αυτή την περίπτωση είναι ζήτημα απόφασης των γονέων αν θέλουν να επιτρέψουν στο παιδί τους κάτι τέτοιο ή όχι. Θα ήθελα παράλληλα όμως να τονίσω ότι πολλές φορές είμαστε επιτρεπτικοί στους εφήβους να χρησιμοποιούν τα οικογενειακά οχήματα σε καταστάσεις πιο χαλαρές όπως στις διακοπές ή το χωριό κ.τ.λ. Αυτό μπορεί να γίνεται για λόγους εξοικείωσης του παιδιού με το όχημα ή για να του δώσει την αίσθηση της αυτονόμησης από τους γονείς. Όμως, η γνώμη μου είναι ότι κάτι τέτοιο είναι επικίνδυνο καθώς δίνει την αίσθηση στο παιδί ότι έχει την επάρκ&e